تحلیل مداخلات سیاستی تاثیرگذار بر مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت ایران براساس رویکرد پویایی های سیستم ( پروتوکل مطالعه )
کد مقاله : 1002-CONGRESS-FULL
نویسندگان
حمیده کیوانی *1، لیلا دشمنگیر2، رضا مجدزاده3، اسماعیل خدمتی4
1دانشجوی دکتری تخصصی سیاستگذاری سلامت، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
2دانشیار، مرکز تحقیقات مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، قطب علمی و آموزشی مدیریت سلامت ایران و گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
3دانشکده بهداشت و مراقبت اجتماعی، دانشگاه اسکس کولچستر، کولچستر، انگلستان
4دکترای علوم سیستم های پیچیده، پژوهشگر در سیستم های پیچیده و سیاست، دانشکده محیط زیست، علم و اقتصاد، دانشگاه اکستر، اکستر، انگلستان
چکیده مقاله
زمینه و هدف: مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت در ایران یک چالش مهم است که در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. نیاز به توسعه برنامه‌های موثر و مداخلات سیاستی و اجرایی کارآمد برای جذب و نگه‌داشت نیروی انسانی حوزه سلامت ایران وجود دارد. از آنجا که عوامل متعددی در بروز و مدیریت پدیده مهاجرت نخبگان نقش دارند و این متغیرهای تاثیرگذار درطول زمان درحال تغییر و تحولند، میتوان با استفاده از مدل سازی به روش پویایی سیتمها، روابط بین این عوامل و میزان تاثیر آنها را شناسایی کرد و راهکارهای موثر را ارائه داد. لذا هدف این پروتوکل، تحلیل مداخلات سیاستی تاثیرگذار بر مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت ایران براساس رویکرد پویایی های سیستم است.

روش‌ اجرا: این پژوهش در چهار فاز اصلی انجام خواهدشد. در فاز اول، وضعیت مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت بر اساس نوع مداخله، زمینه، مکانیسم و پیامد آن در کشورهای درحال توسعه با بهره گیری از مرور واقع گرایانه(Realistic review) تبیین می شود. در فاز دوم، مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت در ایران مورد تحلیل قرار می گیرد. بدین صورت که تعیین روند و میزان و مداخلات مربوط به مهاجرت در ایران از طریق مرور مستندات؛ و نیز ازطریق مصاحبه کیفی با افرادی که تجربه مهاجرت دارند و مصاحبه با افراد کلیدی و تاثیرگذار بر امر مهاجرت انجام می شود.سپس نتایج این مراحل وارد مدلسازی می شوند. در فاز سوم، تاثیر سیاستهای مختلف و مکانیزم تاثیر آنها بر روند مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت از منظر رویکرد پویایی های سیستم (system dynamics) برآورد می شود و در فاز چهارم، مداخلات سیاستی شواهد محور(evidence informed policy interventions) در جهت رویارویی با مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت، تعیین و اولویت بندی می گردند.

یافته ها: نتایج مطالعه مروری نشان دادند که شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، آموزشی، شغلی و آب و هوایی می‌تواند بر مهاجرت نیروی انسانی در حوزه سلامت تأثیرگذار باشد. همچنین، عوامل دیگری نظیر آموزش و پژوهش، سیاست‌های دولت و تصمیمات سیاسی نیز موثر هستند. مهاجرت نیروی انسانی در حوزه سلامت می‌تواند سبب کاهش تعداد نیروی انسانی متخصص در حوزه سلامت، کاهش کیفیت خدمات در حوزه سلامت، افزایش هزینه‌های سلامت و کاهش توانایی پاسخگویی به بحران‌های سلامت شود. مداخلات سیاستی متعددی برای کنترل و مدیریت مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت در کشورهای مختلف صورت گرفته است. این مداخلات شامل تغییر قوانین و مقررات، افزایش سطح آموزش و پژوهش در حوزه سلامت، ترویج فرهنگ استقبال از نخبگان داخلی و خارجی، تسهیل در فرآیند صدور ویزا و مجوز کار برای نخبگان خارجی و بهبود شرایط کار و زندگی برای نخبگان داخلی است. یافته ها نشان می دهد که مداخلات سیاستی متمرکز بر بهبود شرایط کاری و حقوق و مزایای نیروی کار سلامت می تواند مهاجرت را کاهش دهد، همچنین توجه به نیازهای اجتماعی و خانوادگی نیروی کار سلامت می تواند به ماندگاری آنان کمک کند.

نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل الگوهای زمینه-مکانیسم-نتیجه (CMO) بینش های ارزشمندی را در مورد سیاست ها و نتایج حاصل از مهاجرت ارائه می دهد. رویکرد پویایی سیستم با بررسی روابط متقابل و حلقه‌های بازخورد در سیستم مراقبت‌های بهداشتی و عوامل اقتصادی-اجتماعی، به دنبال درک علل زمینه‌ای و راه‌حل‌های بالقوه مهاجرت کارکنان سلامت ایران است. در این طرح، تجزیه و تحلیل اطلاعات به طور خاص بر روی سیاست هایی متمرکز است که به حفظ و ماندگاری متخصصان مراقبت های سلامت کمک می کند، همچنین پیامدهای مهاجرت بر سیستم مراقبت های بهداشتی را نیز بررسی می نماید. هدف این مطالعه با استفاده از رویکرد پویایی سیستم‌ها، شناسایی مداخلات سیاستی مؤثری است که می‌تواند اثرات منفی مهاجرت کارکنان بهداشتی بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی ایران را کاهش دهد. براساس نتایج این طرح، می توان پیشنهادات برای بهبود وضعیت ارائه داد و سیاست های مناسبی را برای کنترل مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت تدوین کرد. یقینا همکاری و هماهنگی بین سیاستگذاران، سازمان‌های داخلی و خارجی و سایر ذینفعان مرتبط با مهاجرت نیروی انسانی حوزه سلامت، در اجرای موثر و پایدار مداخلات سیاستی بسیار اهمیت دارد.
کلیدواژه ها
مهاجرت، نظام سلامت، منابع انسانی سلامت، پویایی سیستم، تحلیل سیاست
وضعیت: پذیرفته شده برای ارسال فایل های ارائه پوستر