مبانی نظری مهاجرت نخبگان از ایران

کد مقاله : 1022-CONGRESS

نویسندگان

نجمه شیخ زاده * کارمند بخش دولتی

چکیده مقاله

چکیده زمینه مهاجرت نخبگان به معنای انتقال افرادی با مهارت‌های بالا، تحصیلات پیشرفته و تخصص‌های علمی و فنی از یک کشور به کشوری دیگر است. این فرایند، اغلب به دنبال عوامل جذاب‌کننده در کشورهای مقصد و عوامل دافع در کشورهای مبدأ رخ می‌دهد. مهاجرت نخبگان می‌تواند به دو صورت موقت (مانند مهاجرت برای ادامه تحصیل) یا دائمی (مانند مهاجرت برای کار و زندگی) باشد. مهاجرت نخبگان علمی به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل جوامع در حال توسعه، پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و علمی به همراه دارد. ایران نیز به دلیل مسائل متعدد ساختاری و محیطی، یکی از کشورهایی است که با چالش مهاجرت نخبگان مواجه است. هدف این مقاله مروری، بررسی مبانی نظری مهاجرت نخبگان علمی با تأکید بر عوامل مؤثر بر این پدیده و ارائه راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی آن است. روش: این مقاله از نوع مروری کتابخانه‌ای است و با استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر همچون Scopus، Web of Science، PubMed و Google Scholar منابع مرتبط با موضوع مهاجرت نخبگان علمی داخلی در بازه زمانی 2000تا 2023 بررسی شده‌اند. معیار انتخاب منابع، مرتبط بودن با موضوع تحقیق و استفاده از مقالات علمی منتشرشده در مجلات معتبر بین‌المللی و داخلی بوده است. نتیجه‌گیری: بسط چارچوب‌های نظری مهاجرت نخبگان علمی نشان می‌دهد که این پدیده تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل پیچیده قرار دارد که تعامل بین سطح ملی و جهانی را شامل می‌شود. سیاست‌گذاران در ایران می‌توانند با بهره‌گیری از این نظریه‌ها، راهبردهای موثری برای کاهش مهاجرت نخبگان و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های آنان تدوین کنند. ایجاد زیرساخت‌های علمی، ترویج فرهنگ پژوهش و نوآوری، و تقویت تعاملات بین‌المللی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به کاهش اثرات منفی مهاجرت نخبگان کمک کندیافته های این پژوهش ها نشان می‌دهد که مهاجرت نخبگان علمی تحت تأثیر عوامل متعددی همچون نابرابری اقتصادی، فقدان زیرساخت‌های پژوهشی، و نبود انگیزه‌های حمایتی قرار دارد. نتایج نشان می‌دهد که برای کاهش نرخ مهاجرت نخبگان، تقویت زیرساخت‌های علمی، ایجاد فرصت‌های برابر شغلی و بهبود سیاست‌های حمایتی از نخبگان ضروری است. پیشنهاد می‌شود که سیاست‌گذاران در ایران با ایجاد بسترهای مناسب برای تعامل بین‌المللی و شبکه‌سازی علمی، نقش موثری در کاهش پیامدهای منفی این پدیده ایفا کنند.

کلیدواژه ها

مهاجرت نخبگان، سرمایه انسانی، ایران، سیاست‌گذاری علمی، عوامل اقتصادی

وضعیت: پذیرفته شده